روحانیت و تعامل با حکومت در حقوق اساسی عصر صفویه 

قاسمعلی صداقت 

پیش درآمد 

فقه سیاسی شیعه همواره با سلاطین و حکومت‌های جائر سرناسازگاری داشته است. این اندیشه برگرفته از قرآن و شیوه عملی ائمّه اطهار(علیهم السلام)است. به همین دلیل و از آن رو که دو نیروی روحانیت و سلطنت با دو منشأ مشروعیت پا به عرصه اجتماع می گذارند، همواره تعارض و ناسازگاری بین آن دو وجود دارد، و علی رغم آنکه در دوره صفویه علما و روحانیان نوعی مقبولیت نسبی برای حکومت سلطنتی قایل بودند، اما این تعارض در جای جای حقوق اساسی به شکل بنیادین خود را نشان می دهد. حقوق اساسی مبتنی بر فقه سیاسی شیعه کاملا با حقوق اساسی سلطنت مطلقه، که جنبه‌ای عرفی دارد، ناهمگون و متفاوتند. با این وجود، سؤال این است که چرا فقها و روحانیت همکاری‌های متعددی از خود در دوره صفویه نشان داده‌اند؟ آیا حکومت صفویه را از اساس مشروع می دانستند؟ روند قانون گذاری در این دوره چگونه بوده و روحانیان چه نقشی در این روند ایفا می کرده‌اند؟ حضور فقها و روحانیان در نظام قضایی دوره صفویه چگونه بوده است؟ آیا نظام قضایی این دوره، اسلامی ـ عرفی بوده؟ اگر چنین بوده موضع علما در برابر بخش عرفی آن چگونه بوده است؟ تصدّی برخی منصب ها از سوی علما بر اساس فقه شیعه چگونه توجیه می شده؟ آیا بر اساس ولایت فقیه و جانشینی از سوی ائمّه اطهار(علیهم السلام)، و یا بر اساس مشروعیت از سوی سلاطین. با توجه به اینکه در دوره صفویه، سلطنت مطلقه حاکم بوده، جایگاه فقها نسبت به آن و حقوق فردی و آزادی‌های عمومی مردم چگونه بوده است؟ آیا نوع همکاری بر اساس احکام اولیه بوده و یا ثانویه؟

...................................................................................................

کتب حدیث معروف شیعه و مؤلفان آنها

................................................................................................

فقه و فقاهت اسلامى 

مرتضى مطهرى 

از مهمترین فنون علمى اسلامى فن فقه است.فن فقه عبارت است از فن استخراج و استنباط احکام از مدارک:کتاب،سنت، اجماع،عقل.علم فقه یک علم نظرى است،بر خلاف حدیث که صرفا نقلى و حفظى است. 

مسلمین از قرن اول به‏«اجتهاد»پرداختند.اجتهاد به مفهوم صحیح از لوازم دینى مانند اسلام است که از طرفى دین همگانى است،به قوم و نژاد و منطقه‏اى اختصاص ندارد،و از طرف دیگر همه زمانى است و دین خاتم است و در همه شرایط متغیر روزگار-که لازمه تمدن بشرى است-حاکم است.
...........................................................................................

علما و فقهای مشهور و نقش آنان در دربار صفویان 

دکتر علی اکبر حسنی 

در شماره‏های گذشته، به بررسی روابط و مناسبات علمای شیعه با سلاطین صفوی و نیز به ارزیابی اتهاماتی که در این زمینه مطرح شده، پرداختیم. اینک در این شماره به معرفی علما و فقهای مشهور در دربار صفوی و وظائف و نقش مذهبی و اجتماعی آنها در آن عصر می‏پردازیم.

دربار صفویه مجمع علما و فقهای بزرگ بود. آنان علاوه بر جذب علما و مجتهدان ایران، علمای مشهور و مهمی را نیز از عراق، سوریه و جبل عامل دعوت کردند.

........................................................................................

 فقهای نامدار شیعه 

28- فاضل هندى 

(متولد 1062-متوفى 1137 ه.ق) 

گفتار استاد: 

«شیخ بهاء الدین اصفهانى،معروف به «فاضل هندى ».این مرد قواعد علامه راشرح کرده است و نام کتابش «کشف اللثام »است و به همین مناسبت خود او را«کاشف اللثام »مى خوانند.آراء وعقائد و نظرات او کاملا مورد توجه فقهاء است. 

فاضل هندى در سال 1137 در گیر و دار فتنه افعان درگذشت.فاضل هندى نیزجامع المعقولو المنقول بوده است.» (1)
....................................................................................................................

> نگاهی به مکاتب حدیثی شیعه در سدههای اولیه: مکتب حدیثی کوفه

...................................................................................................................

محقق کرکی، علی بن حسین 
مقتدای شیعه
محمد جواد نور محمدی
تولد 
آفتاب قرن نهم از نیمه گذشته بود که در یک خانواده صمیمی در روستای ((کرک )) از روستاهای جبل عامل لبنان کودکی به دنیا آمد.

.................................................................................................

کندوکاوى در مهاجرت علماى جبل عامل به ایران در عصر صفوى 
معرفى کتاب 
مسأله حضور علما و روحانیان در حکومت صفوى از مسائل بحث انگیز وجنجال ساز دوره اخیر بوده است. از یک سو برخى از نویسندگان معاصر با دیدى انتقادى به این حرکت نگریسته اند و آن را از زاویه هاى مختلف به نقد سپرده اند; از سوى دیگر گروهى از دانشوران و نویسندگان آن را یک ضرورت تاریخى تلقى کرده اند و از آثار مبارک و دستاوردهاى آن سخن گفته اند. در این مجال فرصت تحلیل و تحقیق دیدگاههاى یادشده نیست امّا در تألیف محققانه آقاى جعفر المهاجر این بحث در حوزه اى محدودتر اما پر ثمر پى گیرى شده است.
................................................................................................

تشیع 

نه فقط اصول مکتب حلّه ـ روشهاى کلام ،اجتهاد و تقلید ـ زیر نفوذ کرکى به ایران انتقال یافت، بلکه اکنون براى نخستین بار امتیازهاى فردى ویژه امام غایب نیابتاً به عالمان شیعى واجد شرط واگذار شد. در باره این مسأله که آیا کسى در زمان غیبت امام حق اقامه نماز جمعه دارد یا نه، تا آن زمان بحث شده بودو اکنون کرى موکداً به آن جواب مثبت داد. در صورت وجود یک عالم شایسته براى امامت جمعه، نماز جمعه نه تنها جایز، که در حقیقت واجب بود.180 مسأله وصول خراج از سرزمین مغلوب، که بنا بر نظر فقهى قدیم جزء بیتالمال مسلمانان محسوب مىشد، نیز مورد بحث قرار گرفت

.....................................................................................................

علماى اسلام: فقه سیاسى، عملکرد سیاسى 

جعفر عبدالرزاق

ترجمه: سیدمجتبى سعادت الحسینى 
چکیده 

این سؤال که نقش فقهاى شیعه در طول تاریخ، در تشکیل و پایه گذارى حکومت دینى چه بوده است، به ویژه پس از استقرار حکومت دینى در ایران اسلامى، از جمله مباحث مهم و یادکردنى است. به راستى بیان علل و عوامل نقش ضعیف و کمرنگ علماى شیعه در دوران غیبت و عدم اقبال آنان به تشکیل حکومت اسلامى، و نیز علل مباحث کم عمق و اندک این استوانه هاى علم و تقوا در تدوین مباحث سیاسى روز جامعه اسلامى و شیوه حکومت دارى از جمله سؤالات معماگونه، جالب و شنیدنى بوده است. و سرانجام، تجارب عملىـ هر چند اندکفقهاى شیعه در فعالیت هاى سیاسى تجارب و الگویى مفید براى حاکمان و کارگزاران جامعه دینى است. جعفر عبدالرزاق از نویسندگان برجسته اى است که در پى پاسخ به این سؤالات مهم در عرصه علم سیاست برآمده است.
......................................................................................................
المذاهب الإسلامیّة الخمسة تاریخ وتوثیق (الإمامی. الحنفی. المالکی. الشافعی. الحنبلی) 
نبیل علی صالح 
تحظى مسألة التقریب بین المذاهب الإسلامیّة ـ التی تشکلت عبر عهود طویلة من الممارسة التاریخیة الفکریة والاجتماعیة والسیاسیة ـ باهتمام بالغ بین مختلف الأوساط والنخب الفکریة والثقافیة العربیة والإسلامیّة، ولا تزال هذه القضیة ـ وستبقى ـ حارة وساخنة بامتداد الأیام وتقادم الزمن باعتبارها
متن کامل

.......................................................................................................

درآمدی بر چگونگی تکوین مکاتب فقهی در شیعه 
محمدعلی برزنونی 
دانشگاه امام حسین (ع)
متن کامل

.........................................................................................................

شش عنوان دیگر در باب تاریخ فق  و فقهای اسلامی   کلیک

...........................................................................................................